Karta po Lj. Sretenoviću predstavlja „uslovno matematički smanjen, generalisan i konstruisan likovno semiotski model određene prostorne cjeline na matematičkoj ravni“. (Rudić, 1999.)
Za Lava Semjonoviča Berga karta je „alfa i omega“ u geografiji, a Živadin Jovičić ističe da je „karta postala univerzalno sredstvo izražavanja u geografiji, ona je metod i cilj istraživanja, ona je u pravom smislu nadgradnja geografskog naučnog rada ... i sredstvo saopštavanja“. (Rudić, 1999.)
Karta je nezamjenjivo očigledno sredstvo u nastavi geografije koje više od ostalih doprinosi razbijanju formalizma u obrazovanju i svođenju geografije sa apstraktnih pozicija na praktične. (Rudić, 1999.)
Različite vrste karata imaju značajno mjesto u geografskom obrazovanju i posebne obrazovne vrijednosti, jer dopunjuju tekst i doprinose njegovom boljem razumijevanju i „vezivanju“ geografskih sadržaja za određeni geografski prostor, te uspostavljanju veza i odnosa između elemenata geografske sredine. Primjenom karata i atlasa se konkretizira geografsko znanje učenika, što je važna komponenta shvatanja geografije kao prostorne nauke. Čitanje i tumačenje karata je element geografske pismenosti i ima značajne praktične vrednosti jer se uz pomoć legende i kartografskih znakova, mogu izvoditi zaključci i uspostavljati odnosi između objekata, pojava i procesa kartirane teritorije. Čitanjem i tumačenjem karata, dolazi do izražaja samostalnost u radu učenika, što ima pravi smisao i obrazovno - odgojni značaj, a učenici koji dobaro poznaju geografske karte, mogu da ih osjećaju u tri dimenzije.
Redakcija karte
Redakcija karte podrazumijeva projektovanje, organizaciju i stručno rukovođenje izradom karte, uključujući nadzor i kontrolu izrade.
Redakcijski organ može da bude jedno lice – redaktor (kada je u pitanju izrada jednog lista karte ili jednostavnije karte) ili više lica – redakcijski savjet ili kolegijum (kada je u pitanju izrada mnogolisne karte, izrada nekih složenijih, kompleksnih i drugih karata i atlasa). (Pavišić, 1976.)
Ponekad u radu redakcijskog savjeta učestvuju i druga lica iz naučnih ili stručnih ustanova kao savjetodavci, saradnici ili recenzori, naročito kada je u pitanju posebna tematika sadržaja sa kojom nisu dovoljno upoznati kartografski stručnjaci. (Pavišić, 1976.)
U složenom procesu izrade karte, redakcijski organ ima veoma važnu ulogu - priprema sva riješenja u vezi sa sadržajem karte, metodom prikazivanja i generalisanja sardžaja, načinom izrade izdavačkih originala i tehnoloških postupaka u izdavanju karte i izdaje pisano redakcijsko upustvo za izradu karte.
Redaktor karte i uopšte redakcijski kadar mora da poseduje solidna stručna teoretska i praktična znanja, vlada širim geografskim znanjima, ima duže praktično iskustvo i širu opštu kulturu kako bi bio sposoban da shvati suštinu ma kakve tematike koja može biti predmet sadržaja karte. (Pavišić, 1976.)
Kada se donese odluka o izradi karte, pristupa se prikupljanju, popisu, sređivanju i analizi svega postojećeg kartografskog materijala koji se odnosi na teritoriju koja će biti prikazana, kao i izbor onog najpogodnijeg materijala za izradu buduće karte.Kvalitet kartografskog originala karte zavisi od kvaliteta sadržaja njegove osnove, odnosno osnovnog grafičkog materijala (originali ili karte nešto krupnije razmjere od razmjere buduće karte). Osnovni materijal treba da zadovolji u pogledu potrebe tačnosti, savremenosti, namjenske potpunosti i pravilnog generalisanog prikaza sadržaja karte.
Nedostaci u atlasima koji se koriste u osnovnim i srednjim školama
U osnovnim i srednjim školama u nastavi geografije koriste se 5 različitih atlasa raznih izdavača.Uočava se da svi ovi atlasi imaju određene nedostatke i propuste, odnosno da ne prate u potpunosti nastavno gradivo regionalne geografije Evrope u osnovnoj i srednjoj školi, ne sadrže odgovarajuće opće - geografske i tematske karte, a sadržaj posebno tematskih karata je često nepregledan, nepotpun i ne odražava savremenu sliku prikazanih teritorija.
Propusti u atlasima se najčešće javljaju zbog veoma loše saradnje redakcijskog savjeta za izradu karata i atlasa sa predavačima geografije u osnovnim i srednjim školama.
Geografski atlasi vezani za tematiku regionalne geografije Evrope za učenike osnovne i srednje škole trebalo bi da sadrže sljedeće karte u sklopu fizičke geografije:
- geografski položaj Evrope u svijetu;
- fizičko – geografska karta Evrope;
- geološka i geotektonska karta Evrope;
- geomorfološka i morfogenetska karta Evrope;
- klimatska karta Evrope (klasifikacija klimata po Kepenu);
- karte prosječnih godišnih temperatura, insolacije, količine padavina, vlažnosti zraka na tlu Evrope;
- karta vjetrova iznad Evrope;
- hidrogeografska karta Evrope sa prikazom glavnih slivnih područja, obala, mora, zaljeva i sl.;
- karta riječne mreže Evrope;
- pedogeografska karta Evrope;
- karta namjene (korištenja) zemljišta Evrope;
- karta biogeografskih regiona Evrope;
- karta vegetacije na tlu Evrope;
- karta ekoloških regiona Evrope;
- karta zaštićenih područja Evrope (IUCN).
Geografski atlasi vezani za tematiku regionalne geografije Evrope za učenike osnovne i srednje škole trebalo bi da sadrže sljedeće karte u sklopu društvene geografije:
- političko – geografska karta Evrope;
- administrativni ustroj Evrope (NUTS i LAU regije za Evropsku Uniju i regije za države izvan EU);
- karta prikaza godišnjeg BDP-a po državama Evrope;
- karta prikaza broja stanovnika država Evrope;
- karta prikaza gustoće naseljenosti stanovništva po državama Evrope;
- karta prirodnog priraštaja Evrope;
- karta jezičkih grupa u Evropi;
- karta religija Evrope;
- karta urbanih područja Evrope;
- karta gradova i aglomeracija Evrope (urbani centri Evrope);
- karta glavnih privrednih djelatnosti po državama i regijama Evrope (poljoprivreda, razmještaj rudnih bogatstava i energetskih izvora, razmještaj industrijskih grana);
- saobraćajna karta Evrope;
- turistička karta Evrope.
Tematske karte trebale bi da budu urađene u krupnijoj razmjeri u odnosu na postojeću, a isto važi i za fizičko - geografske karte manjih država koje su obuhvaćene nastavnim programom. Na tematskim kartama trebale bi da budu ucrtane dobro vidljive državne granice i da se legenda poklapa sa unijetim sadržajem karte.
No comments:
Post a Comment